AHMED SALİH – TİMETURK ÖZEL Ankara’nın Balgat semtinde 1957 yılında kurulan ve 1985’e kadar faaliyet gösteren Amerikan Okulu, gazeteci Ahmet Köprülü’nün kaleme aldığı Trojans / Ankara’da ABD Ajan Okulu adlı kitapla gündeme taşındı. Hayat Yayınları …
AHMED SALİH – TİMETURK ÖZEL
Ankara’nın Balgat semtinde 1957 yılında kurulan ve 1985’e kadar faaliyet gösteren Amerikan Okulu, gazeteci Ahmet Köprülü’nün kaleme aldığı Trojans / Ankara’da ABD Ajan Okulu adlı kitapla gündeme taşındı. Hayat Yayınları’nın “Deşifre X Kitaplar” serisinin ikinci eseri olan Trojans, 68 yıllık saklı geçmişi, binlerce sayfa doküman, fotoğraf, isim ve tanıklıkla deşifre ediyor.
Deneyimli gazeteci Ahmet Köprülü’nün yazdığı, bir başka tecrübeli gazeteci Kamuran Akkuş’un editörlüğünü yaptığı “Trojans / Ankara’da ABD Ajan Okulu” adlı kitap, Hayat Yayınları’nın “Deşifre X Kitaplar” serisinde yerini aldı. 184 sayfalık eser, yalnızca bir okulun tarihini değil, Türkiye-ABD ilişkilerinin karanlık köşelerini, istihbarat oyunlarını ve kültürel etki projelerini belgeler, fotoğraflar ve tanıklıklarla deşifre ediyor.
Beyaz Chevrolet’den Başlayan Bir Yolculuk
Kitabın hikâyesi, 2006 yılında Ankara’nın Tandoğan semtinde bir galeride sergilenen 1952 model beyaz bir Chevrolet ile başladı. Köprülü, aracın sahibi kim diye sorarken, dosyadaki belgelerde Jack E. Daseler adında bir Amerikalı askeri görevliye ulaştı. Daseler, 1957’de Ankara Balgat’taki TUSLOG DET-30 üssünde kurulan Ankara American High School (AHS)’in ilk müdürüydü.
Daha sonra incelediği bir yazışmada, Daseler’in aracına Ankara plakası verilmesi için JUSMMAT (ABD Askerî Yardım Heyeti) tarafından Ankara Emniyet Müdürlüğü Trafik Şubesi’ne gönderilen bir “emir-rica” yazısı buldu. Yazışma, askeri protokole uygun olarak “Talep edilir” ibaresiyle değil, “Emredilir” şeklinde yapılmıştı. Bu, okulun sadece eğitim değil, aynı zamanda diplomatik ve askeri bir yapı olduğunu gösteriyordu.
“Trojans”: Truva Atları Ankara’da
1957-1958 öğretim yılında okul, kendi iç bünyesinde “Trojans yılı” ilan edildi. Öğrenciler “Truva Atları” olarak adlandırıldı. Yıllıklarında “Trojans High School” ifadesi geçiyordu. Köprülü, bu ismin rastgele bir tercih olmadığını, aksine ABD’nin Türkiye’deki stratejik varlığının bir metaforu olduğunu savunuyor.
“Bu okul, sadece Amerikalı çocuklara eğitim vermekle kalmadı. Aynı zamanda ABD’nin Türkiye ve Orta Doğu’da yürütülen politik, istihbarat ve psikolojik operasyonlarının merkezi haline geldi,” diyor Köprülü.
TUSLOG, JUSMMAT, CENTO: Gizli Ağın Parçaları
Kitapta, okulun TUSLOG (ABD Lojistik Grubu), JUSMMAT (ABD Askerî Yardım Heyeti) ve CENTO (Bağdat Paktı) ile yakın ilişkisi detaylarıyla ortaya konuyor. Bu yapılar aracılığıyla okul, yalnızca bir eğitim kurumu değil, aynı zamanda istihbarat toplama, kültürel etki kurma ve siyasi yönlendirme merkezi işlevi gördü.
JUSMMAT, Türkiye’deki ABD askerî varlığının resmi ismiydi.
TUSLOG, ABD’nin Türkiye’deki lojistik ve haberleşme ağını yönetiyordu.
CENTO, ABD’nin SSCB’yi kuşatma stratejisinin bir parçasıydı.
Köprülü’ye göre, bu okul, bu yapıların Ankara’daki “Kale” adı verilen stratejik üssüydü.
CIA, Darbeler ve Gizli Bağlantılar
Kitap, okulun yöneticileri arasında CIA ajanları, darbeci generaller, Mason ve Metodist Kilisesi bağlantılı isimlerin bulunduğunu belgelerle ortaya koyuyor.
Elisabeth McNeill, JUSMMAT görevlisiydi. Aşk acısıyla Türkiye’ye gelen bu kadın, CIA için çalıştığı iddia ediliyor. Kitapta, McNeill’in Türkiye’de ABD üslerinin kurulmasına yönelik stratejik bir rol oynadığı aktarılıyor.
Albay Kamil Homriş, okulun Türk yöneticilerinden biriydi. Emekli olduktan sonra Tapu ve Kadastro Meslek Lisesi’nde Fransızca öğretmenliği yaptı. Öğrencileri arasında Abdullah Öcalan da vardı. Kitapta, Homriş’in AHS ile bağlantısı sorgulanıyor.
General A. Mead, JUSMMAT’ın üst düzey isimlerinden biriydi. CENTO’nun perde arkasında etkili olduğu belirtiliyor.
Bush’un Gizli Ankara Ziyareti: 1978
2004’te İstanbul’da NATO Zirvesi’ne katılan dönemin ABD Başkanı George W. Bush, “İlk kez Türkiye’ye geliyorum” dedi. Ancak Trojans kitabında yer alan belgeler ve fotoğraflar, Bush’un Türkiye’ye ilk ziyaretini 1978’de, henüz bir yıllık eşi Laura Bush ile birlikte gerçekleştirdiğini gösteriyor.
Bush çifti, “Küçük Amerika” adı verilen Ankara’nın Balgat semtindeki ABD üs bölgesinde aileleriyle birlikte yaşadı. Bu dönem, Ankara’da fast food restoranlar, otomobil kültürü ve yılbaşı balolarıyla birlikte Amerikan tarzı yaşamın yaygınlaştığı yıllardı.
“Küçük Amerika” ve Kültürel Dönüşüm
1950’lerden itibaren Ankara’nın Balgat, Yenimahalle ve Kavaklıdere semtleri, ABD’nin stratejik planları doğrultusunda “Küçük Amerika” görüntüsüne büründürüldü. Missouri Lokantası, Washington Restoranı gibi mekanlar, Ankara’da bir “Amerikan rüyası” yaratmak için kullanıldı.
AHS öğrencileri, Barış Gönüllüleri aracılığıyla Anadolu’yu gezerek “din ve mezhep haritası” çıkardı.
Okul, halkla ilişkiler faaliyetleriyle Türk toplumu üzerinde etki kurmaya çalıştı.
1960 darbesinden sonra, okulun yönetimi daha da güçlendi.
Lenin’in Fotoğrafı ve Antikomünizm Çelişkisi
Kitapta çarpıcı bir detay daha var: Soğuk Savaş’ın zirvesinde, antikomünizm propagandasının en yoğun olduğu dönemde, AHS öğrencilerinin odalarının duvarlarına Lenin’in fotoğrafı asılması ve bu fotoğrafların okul yıllıklarında yayınlanabilmesi.
Köprülü, bunun, okulun “özgür düşünce” maskesi altında aslında kontrollü bir ortam sunduğunu, ama aynı zamanda ABD’nin Türkiye’deki stratejik hedeflerinin ne kadar esnek yorumlandığını gösterdiğini belirtiyor.
Büyük Ortadoğu Projesi ve Geleceğe Yansımalar
Kitap, 1950’lerde başlayan bu ağın, sonraki yıllarda Büyük Ortadoğu Projesi (BOP) gibi daha geniş stratejilere nasıl dönüştüğünü de analiz ediyor. Amerikan okulları, yalnızca eğitim değil, aynı zamanda uzun vadeli kültürel ve siyasi etki aracı olarak kullanıldı.
“Trojans”, Köprülü’nün gazetecilik titizliğini tarihsel araştırma ile birleştirdiği, halkın bilmediği gerçekleri gün ışığına çıkaran bir eser.
Ahmet Köprülü kimdir?
1966’da Karaman’da doğan Köprülü, Hacettepe Üniversitesi Kimya Bölümü’nde okumaya başladı, ancak gazeteciliğe yöneldi. Uzun yıllar Hürriyet, Sabah, Milliyet, Akşam gibi gazetelerde polis-adliye muhabiri olarak çalıştı. 1992’de Çetin Emeç Genç Gazeteciler Yarışması birinciliği ve 2006’da Çağdaş Gazeteciler Derneği Kent Haber Ödülü kazandı.
1966 Karaman-Ermenek doğumlu Ahmet Köprülü, uzun yıllar Hürriyet, Sabah, Milliyet ve Akşam gibi gazetelerde polis ve adliye muhabirliği yaptı. 1992’de Çetin Emeç Genç Gazeteciler Yarışması birinciliği ve 2006’da Çağdaş Gazeteciler Derneği Kent Haber Ödülü’ne layık görüldü. Evli ve üç çocuk babası olan Köprülü, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi mezunu.
