Vladimir Putin’in önde gelen muhaliflerinden olan Aleksey Navalni’nin hapiste öldüğünün açıklanması dünya çapında tepkilere ve eylemlere yol açtı. Rusya’da ise Navalni için anıta çiçek bırakmak isteyen eylemciler dahil onlarca kişi gözaltına alındı.
Rus muhalif politikacı Aleksey Navalni’nin (47) cezavinden gelen ölüm haberi başta Avrupa ve ABD olmak üzere dünyada şok dalgası yaratırken Rusya’da Navalni’yi anmak isteyen onlarca kişi gözaltına alındı.
Navalni ve ailesinin basın sözcüsü Kira Yarmysh, ölümün önceki gün saat 14.17’de gerçekleştiğini, annesinin cezaevinin bulunduğu Kuzey Kutbu bölgesinde Salechard şehrine gitmesine rağmen Navalni’nin cenazesinin hâlâ kendilerine teslim edilmediğini, naaşın morgda olmadığını açıkladı.
ANMAK BİLE YASAK
Başkenti Moskova’da bazı vatandaşlar, Navalni için “Solovetskiy Kamen” anıtına çiçek bıraktı. Siyasi baskı kurbanlarına adandığı belirtilen anıtın çevresinde emniyet güçleri güvenlik önlemleri aldı. OVD-Info insan hakları grubu, Rus polisinin Navalni için düzenlenen anma törenlerinde 350’den fazla kişiyi gözaltına aldığını duyurdu. Navalni destekçilerinin en yoğun olduğu kent olan St. Petersburg’da 74, yürüyüş gerçekleştiren kalabalığa polisin müdahale etmesi sonucu Moskova’da da 49 kişi yaka paça gözaltına alındı. Rus muhalif, tedavi gördüğü Almanya’dan döner dönmez Moskova’daki havaalanında 17 Ocak 2021’de polis tarafından alıkonulduğunda da gerçekleşen protesto gösterilerinin ardından on binden fazla kişi gözaltına alınmıştı.
Hapishanede ölümü dünyada şok etkisi yaratan Rusya muhalefetinin önde gelen isimlerinden Aleksey Navalni’nin kayıp cansız bedeni bulundu.
Cuma günü 47 yaşında hayatını kaybeden Navalni’nin bedeninin polis incelemesi için Salekhard’daki morgda tutulduğu ve henüz resmi otopsi yapılmadığı bildirildi.
Novaya Gazeta Europe’un haberine göre ceset üzerinde ilk incelemelerde bulunan doktorlar, Navalni’nin bedeninde çürük izleri olduğunu belirtti. Bir doktor, çürük izlerinin muhtemelen Navalni’nin geçirdiği nöbetten kaynaklandığjnı, ayrıca göğsünde kalp krizine işaret eden bir iz olduğunu söyledi.
Bir kaynak da, normalde hapishanede ölen kişilerin Adli Tıp Kurumu’na kaldırıldığını ancak Navalni’nin bedeninin hastaneye götürüldüğünü kaydetti.
‘ÖLÜM NEDENİNİ GİZLİYORLAR’
Rus yetkililer Navalni’nin şüpheli ölümünün “ani ölüm sendromundan” kaynaklandığını savunsa da ailesi ve muhalefet ünlü siyasetçinin Rus yönetimi tarafından öldürüldüğünü vurguluyor.
Navalni’nin cesedini almak için Sibirya’daki morga giden annesine beden üzerinde incelemelerin devam ettiği söylendi. Muhalif ismin cesedinin kayıplara karışması, Rus yönetiminin Navalni’nin gerçek ölüm nedenini gizlediği yönünde iddialara yol açmıştı.
Almanya’da zehirlenme şüphesiyle uzun süre hastanede yattıktan sonra Rusya’ya dönen Navalni, 2021’den bu yana hapishanede tutuluyordu.
Bugüne kadar Rusya lideri Vladimir Putin’i eleştiren çok sayıda muhalif isim şüpheli şekillerde hayatını kaybetmişti. Son olarak Putin’e karşı başarısız bir isyan başlatan paralı asker grubu Wagner’in lideri Yevgeni Prigojin ağustosta bir uçak kazasında ölmüştü.
PROTESTO EDİLDİ
Navalni’nin şüpheli ölümüne sadece Rusya’da değil dünyanın birçok bölgesinde tepki gösterildi. Almanya’dan Litvanya’ya, İngiltere’den İtalya’ya kadar kent meydanlarında toplanan göstericiler, Navalni’nin ölümünü Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ilişkilendirdi ve attıkları sloganlarla Rus liderin hesap vermesini istedi. Avrupa’daki birçok Rus büyükelçiliği önünde de protesto gösterileri vardı. Katılımcılar, Ukrayna’da işlenen olası savaş suçlarını araştıran Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne atıfta bulunarak “Putin Lahey’e” diye bağırdı.
MESAJI ORTAYA ÇIKTI
Ölümünden bir gün önce, perşembe günü katıldığı duruşmada hakimle şakalaşacak kadar keyfi ve sağlığı yerinde görünen Navalni’nin Rusya’da tutuklanmadan önce verdiği bir video röportajda Putin’in emriyle öldürülebileceğini söylediği ortaya çıktı. Rus muhalifin ölüm haberinin ardından sosyal medyada milyonlarca izlenen kayıtta, Navalni, “Eğer beni öldürmeye karar verirlerse bu bizim inanılmaz derecede güçlü olduğumuz anlamına gelir. Bu gücü kullanmamız lazım” diyerek hayranlarına sesleniyor.
19 YIL HAPİS CEZASI ALMIŞTI
Rus muhalefet lideri, yolsuzluk karşıtı aktivist ve avukat olan Navalni, Putin ve yakın çevresinin yolsuzluk vakalarını araştırıyordu. Rusya’da 2020 yılında zehirlendikten sonra Almanya’ya gitmiş, 2021’de tedavi gördüğü Berlin’den Rusya’ya dönüşünde de tutuklanmıştı. Navalni, yasa dışı eylemler düzenleme, Putin aleyhine ifadeler ve aşırılık yanlısı eylemleri finanse etme suçlamalarıyla 19 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı.
Son olarak aralık ayında avukatının nerede olduğunu bilmediğini açıkladığı Aleksey Navalni’nin günler sonra Rusya’nın Kuzey Kutbu bölgesinde yer alan en ağır suçlarla itham edilen mahkûmların tutulduğu Yamalo-Nenets bölgesindeki cezaevine yollandığı ortaya çıkmıştı.
GİZEMLİ ÖLÜM LİSTESİ UZUN
Rus muhalif Aleksey Navalni’nin şüpheli ölümü, Putin Rusya’sında meydana gelen diğer esrarengiz ölümleri gündeme getirdi. Vladimir Putin’in 24 yıllık döneminde sayısız muhalif siyasetçi, gazeteci, aktivist, iş insanı ve asker, zehirlenmekten kurşunlanmaya, pencereden düşmekten ‘intihara’ kadar birçok sebeple hayatını kaybetti. İşte en çok konuşulan 5 şüpheli ölüm…
LİTVİNENKO: RADYOAKTİF ZEHİRLENME
Londra’ya sığınan Rus iş adamı Boris Berezovski’ye olan yakınlığı ile bilinen ve eski bir KGB ajanı olan Aleksander Litvinenko, 2000 yılında İngiltere’ye kaçtı. Gazeteci Anna Politkovskaya cinayetini araştırmak için Rus istihbaratındaki eski arkadaşlarıyla irtibata geçti. 2006 yılında, içinde arkadaşlarının da bulunduğu Rus ajanlarla Londra’da görüştükten sonra o akşam hastaneye kaldırıldı. Rusya’da üretilen polonyum-210 isimli radyoaktif bir maddeden zehirlendiği ortaya çıktı, 22 gün sonra öldü.
POLİTKOVSKAYA: ASANSÖRDE ÖLDÜRÜLDÜ
Muhalif Rus gazetesi Novaya Gazeta’da gazetecilik yapan Anna Politkovskaya’nın, Rus lider Putin’in Çeçenlere karşı yürüttüğü savaşı ‘Kirli Savaş’ olarak nitelendirmesi ve aynı adlı bir kitap yayımlamasının ardından başına gelmeyen kalmadı. Politkovskaya, ilk olarak Rostov’a giderken uçakta çayına katılan bir maddeyle zehirlendi. Rus gazeteci, yoğun bir tedavi sonrası hayatta kalmayı başarsa da iki yıl sonra 2006 yılında yaşadığı binanın asansöründe henüz 48 yaşındayken cinayete kurban gitti.
BEREZOVSKİ: EVİNDE ÖLÜ BULUNDU
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in muhalifi olan ve İngiltere’de sürgün olarak yaşayan Rus milyarder Boris Berezovski, 2013’te Londra’daki evinde ölü bulundu. Moskova’nın siyasi ve iş dünyasında etkili bir isim olan ancak Putin ile ters düştükten sonra yurtdışına kaçan Berezovski, hakkında yakalama kararı çıkartıldığı için Rusya’ya dönemiyordu.
NEMTSOV: KÖPRÜDE VURULDU
Eski Devlet Başkanı Boris Yeltsin döneminde enerji bakanlığı ve başbakan yardımcılığı görevlerinde bulunan Boris Nemtsov, Putin’i en sert şekilde eleştiren muhalif isimlerin başında geliyordu. 2015 yılında Kremlin yakınlarındaki bir köprüden geçerken sırtından vurularak öldürüldü. Mahkeme, Nemtsov cinayetinden suçlu bulduğu Çeçenistan vatandaşı Zaur Dadayev’i 20 yıl hapse mahkûm etti.
PRİGOJİN: UÇAĞI DÜŞTÜ
Rus özel güvenlik şirketi Wagner’in kurucusu ve lideri Yevgeny Prigojin, 23 ve 24 Haziran 2023’te, Savunma Bakanı Sergey Şoygu başta olmak üzere Moskova yönetimine karşı gerçekleştirilen ayaklanmanın ardından Ağustos 2023’te bir uçak kazasında öldü. İngiliz istihbarat yetkilileri uçağın, Putin’in emriyle Rusya’nın iç güvenlik teşkilatı Federal Güvenlik Servisi (FSB) tarafından vurulduğunu öne sürdü. Pentagon Sözcüsü Tuğgeneral Patrick Ryder da basın açıklamasında, ABD’nin Prigojin’in öldürüldüğünü düşündüğünü duyurdu.
